O PAŁACU PACÓW

Obiekt został wzniesiony w pierwszej połowie XVII wieku. Do końca XVIII wieku należał do rodziny Paców. Historia kamienicy, a potem pałacu, w tym miejscu wzniesionej na wileńskiej Starówce, zaczyna się w 1628 roku. Wtedy to murowany dom, od nazwiska poprzedniego właściciela, niejakiego Pigułki, zwany „Kamienicą Pigulczyńską”, sprzedany został przez starostę żmudzkiego Hieronima Wołłowicza Stefanowi Krzysztofowi Pacowi. Ten przedstawiciel niezwykle wpływowej w Wielkim Księstwie Litewskim rodziny magnackiej ożenił się Anną Marcybellą Rudaminówną. Ich syn – Krzysztof Zygmunt Pac, późniejszy kanclerz WKL, stał się kolejnym właścicielem budynku. W 1655 roku podczas wojny z Moskalami pałac przy ul. św. Jana został spalony. Po wojnie pałac odbudowano. Po śmierci Krzysztofa Zygmunta Paca obiekt przeszedł we władanie jego dalekiego krewnego Kazimierza Michała Paca. Następnie sukcesorem został syn brata Jana Kazimierza – Józef Franciszek Pac. W 1748 roku barokowy pałac znowu spłonął. Nie udało się go odbudować ani Józefowi Franciszkowi Pacowi, ani jego synowi Michałowi Janowi Pacowi, który był ostatnim potomkiem niegdyś bardzo bogatej i wpływowej rodziny. Z przyczyn politycznych w 1771 roku Jan Pac był zmuszony wyemigrować, a jego posiadłości zostały zesekwestrowane.
W 1783 roku zniszczony Pałac Paców nabył wielki kanclerz WKL Aleksander Michał Sapieha. Odbudował pałac i nadał mu nowy, klasycystyczny wystrój. W 1793 roku pałac odziedziczył syn Aleksandra Michała i Magdaleny z Lubomirskich – Franciszek Sapieha, generał artylerii. Po powstaniu listopadowym władze rosyjskie skonfiskowały pałac i przeznaczyły go na siedzibę gubernatora. W 1909 roku w Pałacu Sapiehów urządzono klub rosyjski. W 1912 roku pałac ponownie został przebudowany według projektu architekta A. Sonina i urządzono w nim rosyjską resursę szlachecką. Wówczas budynek uzyskał swój obecny kształt. Ścienne malarstwo dekoracyjne w sali koncertowej na piętrze zachodniego korpusu zabytku architektonicznego o znaczeniu republikańskim z XVI-XVIII wieku przy ul. Sruogos 3 – to unikatowy zabytek okresu późnego baroku – rokoko. Dekor sal malowany jest techniką al. secco na niegruntowanym tynku.
Przed rozpoczęciem I wojny światowej w pałacu należącym do MSW, mieściła się także restauracja Zgromadzenia Rosjan – „Russkij mir”, księgarnia spółki „Švyturys”, galeria obrazów oraz sklep win M. Anatolskiego. W 1918 roku w pałacu działało litewskie stowarzyszenie „Rūta”, zaś w 1919 roku był siedzibą chrześcijańskich związków zawodowych. Kolejnym lokatorem pałacu stały się władze Rzeczypospolitej Polskiej, które ulokowały tu niektóre instytucje państwowe. Po II wojnie światowej Pałac Paców na wiele lat został oddany łącznościowcom. Przez pewien czas działała tu międzymiastowa stacja telefoniczna oraz telegraf. W 1959 roku pałac został odbudowany i częściowo odrestaurowany według projektu architekta Justyna Szejboka oraz Bronisława Kruminia. Budynek został dostosowany do potrzeb Domu Kultury Łącznościowców; urządzono tu także mieszkania. Kolejny raz pałac restaurowano w latach 1978-1991 według projektu architekta A. Kunigėlisa. Wykonawcą ostatniej, przeprowadzonej w latach 90. restauracji były polskie Pracownie Konserwacji Zabytków.
27 lipca 2007 roku podpisany został akt notarialny i Pałac Paców został oficjalnie zakupiony przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP z przeznaczeniem na nową siedzibę Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej, Konsulatu Generalnego i Instytutu Polskiego w Wilnie.

O RODZIE PACÓW

Pacowie – litewski ród magnacki XV-XIX wiek, który apogeum swej potęgi osiągnął w drugiej połowie XVII wieku. W drugiej połowie XV wieku szybko pnącym się po szczeblach kariery przedstawicielom rodu Paców dorównywali tylko Sapiehowie. Na Litwie dobra Paców były ulokowane w południowej części kraju. W drugiej połowie XVIII wieku wspomina się o dobrach Paców w Jeznie (Jieznas). Pałac Paców w Jeznie był zwany „sercem rodziny Paców”. Mówi się, że powiedzenie „Wart Pac pałaca a pałac Paca” dotyczy pałacu w Jeznie. W źródłach historycznych protoplasta rodu Paców Kymunt (Kimantas) po raz pierwszy został wspomniany w przywilejach wielkiego księcia Witolda w 1388 roku. W XVII wieku Pacowie powrócili do wiary katolickiej i nawiązali kontakt z florencką rodziną patrycjuszowską Pazzich. Według badaczki Aušry Baniulytė, pokrewieństwo i kontakty z rodem Pazzi miały znaczący wpływ na wyrobienie gustu artystycznego Paców, jak również na styl mecenatowania oparty na tradycjach fundacji włoskiego baroku. W opublikowanym w XIX wieku Herbarzu rycerstwa Wielkiego Księstwa Litewskiego, początki rodu Paców powiązane są z legendarnym Palemonem, tu pada stwierdzenie, że Pacowie są rodem szlacheckim wywodzącym się z WKL, którego korzenie sięgają przybyłego z Włoch Palemona. Wskazuje on, że „praojczyzną” Paców jest Etruria – kraina historyczna w starożytnej Italii. Początki rodu sięgają czasów rzymskiego konsula Cosmus Paccius, który rzekomo mieszkał tam w czasach Sprzysiężenia Katyliny (II-I wiek p.n.e.). Takie samo pochodzenie ma rodzina Pazzi – patrycjuszowski ród z Florencji. Dziś wkład rodziny Paców w dziedzictwo kulturowe oraz w wielu przypadkach dobry smak artystyczny, najlepiej odzwierciedla klasztor kamedulski w Pożajściu, kościoły pw. św. Piotra i Pawła, św. Teresy w Wilnie. To unikatowe dzieła architektury.